تولید محتوا برای دانش آموزان ابتدایی نقش بسیار مهمی در فرآیند آموزش و پرورش دارد. مدیر مدرسه به عنوان مسئول اصلی تدارک و تهیه منابع آموزشی باید به این موضوع توجه کند و تلاش کند تا محتواهایی را تولید کند که به ویژگیهای زیر پاسخ دهند:
1. تطابق با برنامه درسی: محتواها باید با برنامه درسی مدارس هماهنگ باشند و مفاهیم و مهارتهای مورد نیاز را دربرگیرند. مدیر مدرسه باید با توجه به برنامه درسی و استانداردهای آموزشی ملی، محتواهای مناسب را تولید کند تا دانش آموزان به درستی آموزش داده شوند.
2. تناسب با سطح دانش آموزان: محتواها باید با سطح دانش آموزان ابتدایی سازگار باشند و به آنها کمک کنند تا مفاهیم را درک کنند و مهارتهای لازم را بدست آورند. مدیر مدرسه باید توانایی تشخیص سطح دانش آموزان را داشته باشد و محتواهای مناسب برای هر سطح را تولید کند.
3. تنوع و جذابیت: استفاده از محتواهای متنوع و جذاب می‌تواند علاقه و انگیزه دانش آموزان را به یادگیری افزایش دهد. مدیر مدرسه باید تلاش کند تا از روشهای مختلف آموزشی استفاده کند، مثلاً استفاده از عکس‌ها، نمودارها، فیلم‌ها و داستان‌های جذاب.
4. توسعه مهارتهای عملی: محتواها باید به دانش آموزان کمک کنند تا مهارتهای عملی مانند خواندن، نوشتن، حساب کردن و حل مسئله را بهبود بخشند. مدیر مدرسه باید توانایی تولید محتواهای مناسب برای تقویت این مهارت‌ها را داشته باشد.
5. ارزیابی و پیگیری: مدیر مدرسه باید توانایی ارزیابی محتواهای تولید شده را داشته باشد و با استفاده از آنها بتواند درک و یادگیری دانش آموزان را ارزیابی کند. همچنین باید به پیگیری و بهبود کیفیت آموزش بپردازد و درصورت نیاز محتواها را بهبود دهد.
به طور کلی، تولید محتوا برای دانش آموزان ابتدایی باید با برنامه درسی هماهنگ باشد، با سطح دانش آموزان سازگاری داشته باشد، تنوع و جذابیت داشته باشد، به توسعه مهارتهای عملی کمک کند و قابل ارزیابی باشد. مدیر مدرسه باید تلاش کند تا این ویژگیها را در محتواهای تولید شده رعایت کند و به این ترتیب در فرآیند یادگیری دانش آموزان تاثیر مثبتی داشته باشد.
انواع محتواهای موجود در مدارس
انواع تولید محتوای آموزشی مدارس به چند دسته تقسیم می‌شوند. این دسته‌بندی‌ها شامل محتوای درسی، محتوای کتاب درسی، محتوای آموزشی تکنولوژیک، محتوای آموزشی خلاقانه و محتوای آموزشی پروژه‌محور است.
محتوای درسی شامل مطالب و اطلاعاتی است که بر اساس برنامه‌های درسی و استانداردهای آموزشی تدریس میشود. این نوع محتوا به صورت کتاب‌های درسی، جزوات، فیلم‌های آموزشی و نرم‌افزارهای آموزشی ارائه میشود.
محتوای کتاب درسی شامل مطالب و تمرین‌هایی است که برای هر درس در قالب یک کتاب تدوین میشود. این کتاب‌ها بر اساس سطح تحصیلات و سن دانش‌آموزان تدوین شده و به صورت چاپی یا الکترونیکی در دسترس قرار می‌گیرند.
محتوای آموزشی تکنولوژیک شامل نرم‌افزارها، ویدیوها، پادکست‌ها و سایر رسانه‌های دیجیتال است که برای آموزش مفاهیم و مهارتهای تکنولوژیک استفاده میشود. این نوع محتوا به صورت آنلاین و قابل دسترسی از طریق اینترنت است.
محتوای آموزشی خلاقانه شامل فعالیت‌ها و تمرین‌های خلاقانه است که به منظور تقویت تفکر خلاق و مهارتهای هنری و دستیابی به یادگیری عمیق‌تر ارائه میشود. این نوع محتوا شامل پروژه‌ها، آزمایش‌ها، نقاشی، مدل‌سازی و سایر فعالیتهای خلاقانه است.
محتوای آموزشی پروژه‌محور شامل فعالیت‌ها و پروژه‌هایی است که دانش‌آموزان را به مشارکت فعال در فرایند یادگیری و حل مسئله تشویق می‌کند. این نوع محتوا شامل پروژه‌های گروهی، پروژه‌های عملی و پروژه‌های مستقل است.
با توجه به این دسته‌بندی‌ها، مدارس می‌توانند از تنوع محتوا در آموزش استفاده کنند و با ارائه محتواهای متنوع، دانش‌آموزان را به یادگیری عمیق‌تر و خلاقانه‌تر ترغیب کنند.
ویژگیهای محتوای آموزشی
1-محتوای آموزشی باید واضح و قابل درک و ساده و روشن باشند.
2- سنجیدنی باشند.
3-محتوای آموزشی باید نیاز فراگیران را برطرف سازد.
4- براساس پدیده های علمی باشند
۵) رفتاری باشند.
در انتخاب و تنظیم محتوای آموزشی دو نظر و روش جداگانه وجود دارد: یکی نظر دانشمندان حرفه ای و اصحاب علم است که بر روشهای حرفه ای دانش پژوهی و تحقیق تأکید می کنند و برآن اند که در تنظیم محتوا، به سازمان منطقی موضوع آموزشی توجه شود. این افراد که از اهمیت سازمان منطقی موضوع آموزشی دفاع می کنند و آن را ملاک و مرجع اصلی برای تنظیم محتوا می دانند، این واقعیت را نادیده می گیرند که باید فراخور رشد ذهنی و شناختی فراگیر باشد.
دیگری، نظر مدرسان تربیتی است که روی روش های آموزش و یادگیری تأکید می کنند و بر این موضوع توجه دارند که در تنظیم محتوای آموزشی، به ساختار سازمان روان شناختی و تجارب یادگیری باید توجه شود. این افراد به طور معمول به توالی روان شناختی تجارب یادگیری اهمیت می دهند و این واقعیت را نادیده می گیرند که از هر نوع که باشد دارای ساخت معین و منطقی است و نباید به این منطق در سازمان دهی برای یادگیری، بی اعتنا بود. در هر حال در تنظیم محتوای آموزشی هر دو جنبه، یعنی منطق موضوع آموزش و توالی روان شناختی تجارب یادگیری را باید در نظر داشت. برای تدوین محتوای آموزشی باید به اصول تولید محتوا، مفهوم سازی در محتوا، سازماندهی محتوا، نوشتن و ارزشیابی محتوا توجه نمود.
مزایای تعیین ملاک محتوای آموزشی شامل چه مواردی میشود؟
1- ایجاد وحدت رویه در فعالیتهای آموزشی سازمان
2- فراهم کردن چهارچوبی برای طراحی محتوای آموزشی و ارائه معیارهایی برای پاسخگویی،
3- کمک به هدف گذاری محتوای آموزشی و همچنین، تسهیل در امر فرایند برنامه ریزی درسی (انتخاب محتوا، روش، ارزشیابی)
4- کمک به تدوین سند محتوای آموزشی در سازمانهای مشابه
5- توسعه و بهبود کیفیت فعالیتهای آموزشی
۶)فراهم کردن امکان اعتباربخشی از قسمتهای گوناگون محتوای آموزشی
۷) فراهم کردن معیاری برای ارزشیابی از عملکردهای آموزشی و پژوهشی
روشهای تهیه محتوای آموزشی
برای تولید محتوای آموزشی اصول و قواعد خاصی وجود دارد، که این اصول باید در تولید محتوای آموزشی به کار رود . این ویژگیها می تواند صراحت، عدم تناقض و منظم بودن باشد. این اصول عبارت اند از:
اهمیت و اعتبار: محتوای آموزشی علاوه بر آنکه باعث رشد مهارت وتوانمندی در فراگیران می شود، باید مفاهیم و اصول اساسی را نیز دربر گیرد.
علاقه مندی فراگیران: از آنجا که یکی از اساسی ترین هدف های تولیدمحتوای الکترونیکی، خود فراگیران هستند، لذا علایق فراگیران بسیارمهم است. اگر محتوای آموزشی با گروه سنی و قوه درک افراد مطابقت داشته باشد، علایق آنان را برمی انگیزد.
سودمندی: محتوای مفید و کاربردی دانش و اطلاعات لازم را در خصوص مهارتهای موردنظر، به فراگیران ارائه می دهد.
توان یادگیری: محتوای آموزشی نباید خارج از توان و قابلیت درک فراگیران باشد، بلکه باید با رشد همه جانبه فراگیران همخوانی داشته باشد.
انعطاف پذیری: محتوای آموزشی باید به گونه ای سازماندهی شود که فراگیران با توجه به میزان و توانایی درک و یادگیری، قدرت انتخاب داشته باشند.
فزایندگی: در فزایندگی، افزایش وسعت عمل یک تجربه نسبت به قبل مطرح است؛ تا درک وسیع تر و عمیق تری به فراگیران در خصوص فعالیت داده شود و یادگیری آنان در سطح بالاتری از سطح قبلی مطرح گردد.
وحدت و یکپارچگی: محتوای آموزشی باید به گونه ای باشد که برداشتهای فراگیران در بخشهای مختلف برای تأیید یکدیگر باشد.
توالی مطالب: مطالب باید در یک مسیر مشخص و به صورت منطقی و با توجه به مطالب آن رشته و یادگیریهای قبلی فراگیران تهیه و تنظیم شود.
تازگی موضوع: محتوای آموزشی باید متناسب با شرایط و نیازهای روز باشد و منبع آن جدید و اعتبار علمی کافی داشته باشد.
پرورش مفاهیم اساسی و روش ها: محتوای آموزشی باید براساس تحلیل مفاهیم اساسی و شناخت روشهای درست، بر پروراندن و رشد اندیشه تأکید داشته باشد نه انتقال انبوهی از اطلاعات علمی.
ارتباط با مسائل روز: محتوای آموزشی باید فراگیران را برای زندگی اجتماعی و شغلی آینده و برخورد با مسائل آن آماده سازد.
پایه ای برای آموزش مداوم: محتوای آموزشی باید به گونه ای ارائه شود که یادگیری بعدی را ضروری سازد و بیانگر آموزش مداوم در چهارچوب آموزش رسمی و غیررسمی باشد.
فرصت مناسب برای فعالیتهای یادگیری چندجانبه: محتوای آموزش باید بر انواع فعالیتهای یادگیری تأکید داشته باشد و فراگیر را به فعالیتهای مختلف آموزشی ترغیب کند.
مفاهیم، اصول و قوانین هر علم: محتوای آموزشی باید به مفاهیم موجود آن علم توجه نماید. مجموعه اطلاعات، میراث علمی و دانش اندوخته شده، و سازمان یافته هر علم، چهارچوبی است که براساس آن محتوای برنامه آموزشی سازمان می یابد.
انطباق با زمان آموزش: تهیه و تنظیم محتوای آموزشی باید بر مبنای پیش بینی مدت زمانی باشد که برای آموزش لازم است؛ به این معنی که فرصت و زمان لازم برای پرورش آن مهارت به فراگیران داده شود. چنانچه محتوای تنظیم شده براساس زمان تخصیص یافته تهیه و تنظیم نشود، هرگز نمی توان در فرایند آموزش، فعالیت مطلوب آموزشی و تحقق هدفها را انتظار داشت.
